Het boek stond al een tijdje op mijn lijstje, maar pas nu vond ik het in de kringloop en kan ik het boek bespreken. Wil jij dus net als ik na de documentaire een persoonlijk inkijkje in de wereld van Ruinerwold? Dan moet je Wij waren, ik ben lezen van Israel van Dorsten lezen.
Een persoonlijke biografie
Pas bij het verschijnen van de documentaire kregen we viermaal in zo’n 50 minuten inzicht in de manier waarop de vier oudste kinderen de periode van het vertrek uit de boerderij of een andere woonvorm tot en met de rechtszaak ervaarden. Maar in het boek duiken we nog dieper in op de periode voordat Israel, de jongste van hen, vertrok. Daarbij krijgen we een uitgebreid, chronologisch inkijkje in de fases waardoor de familie gaat en zien we hoe Israel zich persoonlijk ontwikkelt tot individu, al blijven algemene termen als schuld, angst en verdriet begrijpelijkerwijs de boventoon voeren.
Wij waren, ik ben
De titel van het boek is op zich al betekenisvol. Wij waren, ik ben suggereert dat de familie, de wij, was en dat hijzelf als individu, Israel, overblijft. De ‘wij’ lijkt dus vrij definitief tegenover de ‘ik’ te staan, maar niets blijkt minder waar. In het boek toont Israel hoe hij worstelt met de ‘wij’: in hoeverre en vooral ook wanneer en in welke mate wil hij loskomen van die ‘wij’? En het feit dat hijzelf een aantal jaar als een medium moet fungeren, maakt het bereiken van die individuele vrijheid buitengewoon ingewikkeld. En vooral dat laatste is voor ons lastig te begrijpen: we herkennen wel dat loslaten (als ouder) of loskomen (als kind) lastig is, maar de rol van het geloof daarin voelt extreem aan.
Geloof en isolatie
Het (christelijk) geloof is één van de belangrijkste peilers van het wij-gevoel in de familie, in Van Dorstens boek terecht benoemd als mijn vaders geloof en overtuiging. Want in feite ontstaan de problemen in de familie vooral door zijn overtuiging, zijn interpretatie van de Bijbel en wat God met de wereld wil doen. De isolatie die voortvloeit uit die overtuiging maakt de situatie voor de kinderen in het gezin dermate onleefbaar dat je ze zou kunnen beschouwen als wolfskinderen. Hoewel het zeer begrijpelijk is dat Van Dorsten in de loop van het boek zowel afstand neemt van het gezin als van het geloof, leer ik als christen vooral dat door isolatie je interpretatie van de Bijbel en God enorm kan vernauwen waardoor je radicaliseert. Juist de wijze lessen binnen een gemeenschap houden je scherp.
(Jeugd)zorg
In isolatie blijkt het socialistisch aandoende ideaal van ‘Wij staan aan het begin van een nieuwe groep, een nieuw land, uiteindelijk een nieuwe wereld’ (p. 33) aan het begin van het boek bovendien een strop die de weg naar de vrijheid bemoeilijken. Van Dorsten heeft door de focus op het geloof immers nauwelijks tools gekregen om de bewoonde wereld te bereiken, ook letterlijk. En als hij dan via Internet in contact komt met instanties als Veilig Thuis en een lokale welzijnsorganisatie dan blijken zij gebonden aan procedures als een fysieke afspraak of belafspraak op werkdagen. Weliswaar hebben dergelijke instanties inmiddels die vast aangepast, maar desondanks bleef het oprichten van het adviesbureau Vrijhartig door onder andere Van Dorsten zelf nodig. Dat wil zeggen dat doorverwijspraktijken in de (jeugd)zorg, die bijvoorbeeld ook in Niemandsland schrijnend beschreven worden, nog niet op orde zijn. En dat zou echt anders moeten, ook voor de achtienplusser die Van Dorsten op het moment van aanvragen was.
Thematiek
Kortom, het boek is vooral interessant vanwege de thematiek. Het doet je nadenken over de balans tussen de ‘wij’, eventueel te interpreteren als je familie/gezin, en de ‘ik’. Het leert je reflecteren op jouw verhouding tot het (christelijk) geloof. En je staat stil bij de rol van de (jeugd)zorg voor jongeren onder en boven de achttien jaar. Wat de jeugdzorg betreft, het wil ik je als leestip het zojuist genoemde boek Niemandsland meegeven, een boek over de ingrijpende reis van de fictieve, zeven- tot achttienjarige Justus door diverse jeugdzorginstellingen waarbij hij weinig individuele regie heeft over zijn leerproces. En hoewel het fictief is, biedt het boek van Israel van Dorsten een hoopvoller einde. Daarom: lees eerst Wij waren, ik ben en vervolg je verwonderweg met Niemandsland.
Verwonder je 
Reageer vooral